Ngày nay, không ít phụ huynh băn khoăn khi thấy con mình chậm nói so với các bạn cùng trang lứa. Có trẻ đã lên 2 tuổi nhưng chỉ bập bẹ vài từ, hoặc đến 3 tuổi vẫn chưa biết ghép câu hoàn chỉnh. Điều này khiến bố mẹ lo lắng liệu con có vấn đề gì về ngôn ngữ, trí tuệ hay tâm lý hay không.
Thực tế, chậm nói không phải lúc nào cũng nghiêm trọng, nhưng nếu bỏ qua giai đoạn vàng từ 0–6 tuổi, trẻ có thể gặp nhiều khó khăn trong học tập, giao tiếp và hòa nhập xã hội sau này. Vậy làm sao để phụ huynh nhận biết sớm và hỗ trợ con đúng cách? Hãy cùng TOPKID EDUALL tìm hiểu bài viết dưới đây nhé.
Trẻ chậm nói, phát triển ngôn ngữ yếu là gì?
Chậm nói là tình trạng trẻ không đạt được những mốc phát triển ngôn ngữ phù hợp với độ tuổi. Trẻ có thể hiểu nhưng khó diễn đạt bằng lời, hoặc chỉ nói được một số từ đơn giản mà không thể ghép câu. Một số trẻ có thể chỉ nói được vài từ, nói không rõ, hoặc không thể diễn đạt nhu cầu cơ bản dù đã đến tuổi cần biết.
Nguyên nhân thường gặp:
- Sinh học: rối loạn phổ tự kỷ, khiếm thính, tổn thương não.
- Môi trường: ít giao tiếp, trẻ được xem tivi nhiều thay vì trò chuyện.
- Tâm lý: trẻ quá nhút nhát, thiếu tự tin, ít tương tác xã hội.
Nếu không được can thiệp sớm, trẻ chậm nói có thể kéo theo hạn chế về tư duy, khả năng học tập và kỹ năng sống sau này.
Bảng mốc phát triển ngôn ngữ theo độ tuổi
Việc nắm rõ mốc phát triển chuẩn giúp phụ huynh dễ dàng nhận biết khi nào con mình chậm nói:
Giai đoạn 6 – 12 tháng tuổi
- Phát âm các âm đơn giản (a, ê, ô…).
- Biết bập bẹ, bắt chước âm thanh.
- Quay đầu, phản ứng với giọng nói quen thuộc.
- Hiểu và nhận ra tên mình.
Giai đoạn 12 – 18 tháng tuổi
- Vốn từ khoảng 5–20 từ, thường là danh từ quen thuộc (ba, mẹ, bà, sữa, chó, mèo…).
- Bắt đầu gọi tên người thân, đồ vật, con vật đơn giản.
- Trả lời những câu hỏi đơn giản (gật đầu, lắc đầu)
- Biết chỉ tay, kết hợp cử chỉ với lời nói để diễn đạt mong muốn.
- Hiểu và phản ứng với các yêu cầu đơn giản: “lại đây”, “đưa cho mẹ”.
- Bắt chước những từ đơn giản
Giai đoạn 18 – 24 tháng tuổi
- Trẻ nói được khoảng 50 từ, nhưng phát âm không rõ ràng
- Biết gọi tên nhiều đồ vật, bộ phận cơ thể, thú cưng.
- Trả lời được câu hỏi “cái gì đây?”, “ai đây?”.
- Biết bắt chước tiếng kêu con vật, âm thanh môi trường.
- Ghép 2–3 từ thành câu đơn giản: “con muốn ăn”, “ba đi làm”.
- Bắt đầu sử dụng đại từ, hoặc tên chẳng hạn như “con, mẹ, ba, Bơ”
- Có thể đòi ăn/uống, hoặc thể hiện mong muốn rõ bằng lời nói thay vì chỉ ra hiệu.
Giai đoạn 2 – 3 tuổi
- Vốn từ mở rộng nhanh (200–300 từ).
- Biết nói câu dài 3–4 từ.
- Thường xuyên đặt câu hỏi “cái gì?”, “tại sao?”.
- Hiểu và làm theo mệnh lệnh ngắn
- Bắt đầu dùng đại từ nhân xưng (con, mẹ, ba…).
Giai đoạn 3 – 4 tuổi
- Vốn từ đạt khoảng 1.000 từ.
- Nói được câu phức 5–6 từ.
- Biết kể lại chuyện ngắn, hát, đọc thơ.
- Dùng thì quá khứ, tương lai.
- Đặt nhiều câu hỏi để khám phá thế giới.
Giai đoạn 4 – 5 tuổi
- Giao tiếp mạch lạc, rõ ràng, dễ hiểu với cả người lạ.
- Biết so sánh: “cao hơn”, “ít hơn”.
- Kể chuyện có mở đầu – diễn biến – kết thúc.
- Sử dụng từ ngữ diễn đạt cảm xúc, suy nghĩ.
- Bắt đầu làm quen chữ cái, chữ viết.
Nếu con mình chậm nói hơn 6 tháng so với mốc trên, Bố mẹ cần quan sát kỹ và can thiệp kịp thời.
Dấu hiệu cảnh báo sớm
Không phải trẻ nào cũng phát triển ngôn ngữ theo cùng một tốc độ, tuy nhiên có những dấu hiệu cảnh báo sớm mà phụ huynh tuyệt đối không nên bỏ qua. Các dấu hiệu này có thể xuất hiện từ rất sớm, ở từng độ tuổi:
Giai đoạn 0 – 12 tháng
- Bé không bập bẹ, ê a hoặc không có âm thanh giao tiếp với người lớn.
- Không quay đầu hoặc phản ứng khi nghe tiếng gọi tên.
- Không giao tiếp bằng mắt khi được trò chuyện.
- Ít hoặc không có cử chỉ giao tiếp (vẫy tay, chỉ tay, gật đầu).
Giai đoạn 12 – 24 tháng
- 18 tháng tuổi mà bé vẫn chưa nói được từ đơn có nghĩa (ba, mẹ, ăn…).
- Không hiểu hoặc không phản ứng với mệnh lệnh đơn giản như “lại đây”, “đưa cho mẹ”.
- Không biết chỉ tay vào đồ vật khi người lớn gọi tên.
- Không thích chơi trò chơi giao tiếp (úp mặt, vỗ tay, giả tiếng động vật).
Giai đoạn 2 – 3 tuổi
- Vốn từ rất ít, dưới 50 từ.
- Không thể ghép từ thành câu đơn giản (“con ăn”, “mẹ bế”).
- Không nhắc lại hoặc bắt chước lời nói, hành động của người lớn.
- Không đặt câu hỏi “cái gì, ai, ở đâu…”.
- Người lạ khó hiểu lời bé nói.
Giai đoạn 3 – 5 tuổi
- Trẻ nói ngọng, phát âm sai quá nhiều âm cơ bản.
- Khả năng diễn đạt kém, không kể được câu chuyện đơn giản.
- Không tham gia trò chuyện với bạn bè, thích chơi một mình.
- Không biết dùng câu phức, thiếu từ nối (và, nhưng, rồi).
Nếu bố mẹ thấy con có những dấu hiệu này, hãy coi đó là tín hiệu đỏ cần được quan tâm.
Cách kiểm tra tại nhà
Phụ huynh có thể áp dụng một số cách đơn giản để kiểm tra khả năng ngôn ngữ của con bằng những hoạt động vui nhộn, dễ áp dụng tại nhà.
Kiểm tra phản ứng âm thanh
- Gọi tên bé ở khoảng cách 3–5 mét, xem bé có quay đầu hay không.
- Bật nhạc nhẹ hoặc tiếng động lạ, xem bé có chú ý tìm nguồn âm thanh không.
Nếu bé thường xuyên không phản ứng, có thể bé gặp vấn đề về nghe hoặc chú ý.
Kiểm tra vốn từ và khả năng hiểu
- Đặt 2–3 đồ chơi quen thuộc trước mặt, yêu cầu bé “lấy quả bóng” hoặc “đưa con gấu bông”.
- Quan sát xem bé có chọn đúng không.
Trẻ từ 18 tháng thường hiểu được ít nhất 20 từ quen thuộc.
Kiểm tra khả năng nói
- Dạy bé lặp lại các từ đơn giản như “bánh, mẹ, nước”.
- Nếu bé chỉ im lặng hoặc phát âm sai liên tục mà không cải thiện, đây là dấu hiệu chậm nói.
Kiểm tra khả năng giao tiếp xã hội
- Chơi trò giả tiếng động vật (meo meo, gâu gâu), xem bé có bắt chước không.
- Chơi ú òa hoặc vỗ tay, xem bé có hưởng ứng không.
Trẻ bình thường sẽ rất thích bắt chước. Nếu không, đây có thể là biểu hiện hạn chế trong phát triển ngôn ngữ và giao tiếp.
Kiểm tra khả năng kể chuyện
- Đọc truyện tranh ngắn, yêu cầu bé chỉ tranh hoặc kể lại bằng lời vài chi tiết.
- Trẻ 3 tuổi trở lên thường có thể mô tả lại hành động hoặc nhân vật cơ bản.
Khi nào cần tìm chuyên gia ngôn ngữ?
Bố mẹ nên đưa trẻ đi khám khi:
- Trẻ 2 tuổi chưa nói được từ có nghĩa.
- Trẻ 3 tuổi chưa ghép được câu, khó diễn đạt nhu cầu
- Không giao tiếp mắt, không phản ứng với âm thanh.
- Trẻ nói ngọng, nói lắp kéo dài.
Chuyên gia sẽ tiến hành đánh giá ngôn ngữ, thính lực và phát triển tâm lý để tìm nguyên nhân và xây dựng kế hoạch can thiệp. Việc can thiệp sớm giúp trẻ cải thiện kỹ năng nói và giao tiếp, tránh ảnh hưởng đến học tập sau này.
Lớp tiền tiểu học tại học viện TOPKID EDUALL
TOPKID EDUALL thiết kế chương trình tiền tiểu học 4–6 tuổi giúp trẻ phát triển toàn diện, đặc biệt phù hợp với trẻ chậm nói:
- Sĩ số nhỏ (8–10 bé/lớp) → giáo viên kèm sát từng học sinh.
- Nội dung khoa học: học chữ cái, luyện viết, học vần, rèn kỹ năng giao tiếp.
- Phương pháp tương tác: đặt câu hỏi để khuyến khích trẻ nói nhiều hơn, kích thích ngôn ngữ.
- Chuẩn bị kỹ năng mềm: tự tin, chủ động, dễ hòa nhập khi vào lớp 1.
Xem chi tiết chương trình: Khóa tiền tiểu học TOPKID EDUALL
Kết luận
Nếu phụ huynh đang lo lắng “con mình chậm nói”, đừng chờ đợi con tự cải thiện. Thời gian từ 0–6 tuổi là giai đoạn vàng để can thiệp. Việc hiểu rõ mốc phát triển ngôn ngữ, dấu hiệu cảnh báo, và can thiệp sớm là chìa khóa giúp trẻ bắt kịp giai đoạn phát triển tự nhiên và hãy tìm đến chuyên gia khi cần.
Với chương trình tiền tiểu học tại TOPKID EDUALL, trẻ sẽ được hỗ trợ một cách tận tâm, giúp trẻ tự tin bước vào tiểu học và phát triển toàn diện.
Đăng ký lớp học thử miễn phí ngay hôm nay để được chuyên gia ngôn ngữ đánh giá cho bé!
TÌM HIỂU NGAY LỚP TIỀN TIỂU HỌC – CHUẨN BỊ HÀNH TRANG CHO CON VÀO LỚP 1
Liên hệ bằng Hotline: 84868159179 – Liên hệ qua ZaloOA: :0868.159.179
