Mở bài:
Bắt đầu từ một hộp giấy cũ…Bạn đã bao giờ nhìn thấy con mình tự tay biến một hộp giấy thành chiếc ô tô? Dùng nắp chai làm bánh xe, dây thun làm động cơ? Đó chính là tư duy thiết kế đang được hình thành – một cách trẻ em quan sát, tưởng tượng và giải quyết vấn đề bằng chính sự sáng tạo của mình.
Trong thế kỷ 21, khi kỹ năng mềm và năng lực sáng tạo được đặt lên hàng đầu, tư duy thiết kế (Design Thinking) trở thành công cụ không thể thiếu trong hành trình phát triển toàn diện của trẻ. Vậy tư duy thiết kế là gì? các cách giúp trẻ phát triển tư duy thiết kế, hãy cùng TOPKID EDUALL tìm hiểu ngay nhé.
Tư duy thiết kế là gì?
Tư duy thiết kế (Design Thinking) là một quy trình giải quyết vấn đề bằng sự sáng tạo, nơi con người đặt mình vào vị trí người dùng để thấu hiểu, xác định vấn đề và từ đó đưa ra các giải pháp đột phá, thực tiễn và linh hoạt.
Khác với việc chỉ làm theo hướng dẫn có sẵn, tư duy thiết kế giúp trẻ: Tự đặt câu hỏi – Tìm ra nhiều giải pháp khác nhau – Thử – sai – cải tiến liên tục – Và quan trọng nhất là đặt mình vào vị trí người khác để nghĩ ra giải pháp phù hợp nhất.
Hiểu một cách đơn giản:
Tư duy thiết kế giống như khi trẻ gặp một vấn đề – thay vì bỏ cuộc hay chờ bố mẹ giúp, trẻ sẽ tìm cách quan sát, suy nghĩ, thử làm và cải tiến để tự giải quyết.
Ví du: Bé An thường bị rơi hộp màu mỗi khi mở nắp. Thay vì than phiền, bé lấy dây thun buộc lại theo kiểu gập đôi, thử vài cách cho đến khi mở ra không bị rơi nữa.
=> Đó là tư duy thiết kế: trẻ biết nhận diện vấn đề, thử giải pháp, điều chỉnh và học hỏi từ thực tế.
Tư duy thiết kế KHÔNG phải là: Thiết kế đồ họa hay học vẽ kỹ thuật mà là một cách rèn luyện trí não, khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề thực tế – kỹ năng cực kỳ cần thiết cho trẻ trong thế kỷ 21.
Lợi ích của tư duy thiết kế đối với trẻ em
Tư duy thiết kế không chỉ dành cho người lớn hay dân công nghệ. Trẻ em – với trí tưởng tượng phong phú và bản tính tò mò – là đối tượng lý tưởng để tiếp cận phương pháp này sớm. Tư duy thiết kế không chỉ là một phương pháp sáng tạo – mà còn là một công cụ giúp trẻ phát triển toàn diện cả tư duy, cảm xúc và kỹ năng xã hội. Khi được tiếp cận đúng cách, trẻ sẽ hình thành được một “hệ thống tư duy mềm dẻo” để thích ứng với mọi tình huống trong học tập và cuộc sống.
1.Phát triển sáng tạo và tư duy mở
Trẻ được khuyến khích nghĩ khác, nghĩ nhiều cách, không bị giới hạn bởi “đáp án đúng duy nhất”. Qua quá trình thử – sai – cải tiến, trẻ học được rằng sáng tạo không phải bẩm sinh, mà là kỹ năng có thể rèn luyện.
Ví dụ: Khi được giao đề bài “làm cầu giấy”, mỗi trẻ có thể nghĩ ra một cách khác nhau: dùng ống hút, gấp zic-zac, hay làm mái vòm… Không có “đúng” hay “sai”, chỉ có học được gì sau mỗi thử nghiệm.
2. Rèn luyện tư duy logic và giải quyết vấn đề
Tư duy thiết kế giúp trẻ xác định rõ vấn đề, sau đó tự tìm giải pháp theo trình tự rõ ràng. Đây là nền tảng của kỹ năng giải quyết vấn đề – một trong 4 kỹ năng quan trọng nhất của thế kỷ 21 (theo mô hình 4Cs: Creativity, Critical thinking, Communication, Collaboration).
Trẻ sẽ học cách đặt câu hỏi:
– “Vấn đề thực sự là gì?”
– “Vì sao lại xảy ra?”
– “Có cách nào khác tốt hơn không?”
3. Tăng khả năng quan sát và phân tích
Để “thiết kế” tốt, trẻ cần học cách quan sát kỹ các chi tiết xung quanh – từ cảm xúc của người khác đến cách hoạt động của đồ vật.
Quan sát tốt → phân tích sâu → giải pháp thực tiễn hơn.
Ví dụ: Khi thiết kế một hộp đựng đồ chơi, bé cần quan sát xem bạn nhỏ thường đặt đồ ở đâu, làm rơi ở đoạn nào… Từ đó thiết kế phù hợp hơn.
4. Học được sự thấu cảm (empathy) và hiểu người khác
Đây là điểm khác biệt lớn nhất của tư duy thiết kế với các phương pháp khác. Trẻ học cách đặt mình vào vị trí người khác để nghĩ giải pháp. Đây chính là bước đầu hình thành kỹ năng làm việc nhóm, giao tiếp và lãnh đạo sau này.
“Nếu mình là bạn nhỏ ngồi xe lăn, mình sẽ cần cầu trượt thấp hơn, có tay vịn.”
Khả năng thấu cảm giúp trẻ không chỉ giỏi giải quyết vấn đề, mà còn biết giải quyết vấn đề vì người khác – yếu tố nền tảng của giáo dục nhân văn.
5. Tăng tính kiên trì, không ngại thất bại
Trong tư duy thiết kế, sai là một phần của quá trình học. Trẻ được khuyến khích thử – sai – cải tiến liên tục. Điều này giúp trẻ hiểu rằng: thất bại không đáng sợ, điều quan trọng là biết học từ nó.
“Nếu cầu giấy bị gãy – con sửa thế nào để lần sau nó chắc hơn?”
Khi đã quen với việc cải tiến, trẻ trở nên kiên trì hơn, tự tin hơn và chủ động hơn trong mọi tình huống học tập và cuộc sống.
5 cách giúp trẻ phát triển tư duy thiết kế
Tư duy thiết kế không chỉ phát triển trong lớp học, mà có thể rèn luyện ngay tại nhà, ở trường, hay qua hoạt động trải nghiệm. Dưới đây là 5 phương pháp thực tiễn, đã được ứng dụng hiệu quả tại TopKid Eduall để giúp trẻ từng bước hình thành và phát triển tư duy thiết kế
1. Làm sản phẩm thủ công (DIY) từ vật liệu tái chế
Hoạt động thủ công giúp trẻ rèn luyện tính kiên nhẫn, khả năng tưởng tượng và sáng tạo. Khi sử dụng vật liệu tái chế như chai nhựa, bìa carton, ống hút… trẻ phải quan sát – lên ý tưởng – thử nghiệm – sửa đổi, đúng tinh thần của tư duy thiết kế.
Ví dụ:
Bé được giao nhiệm vụ tạo ra “ngôi nhà mini” từ đồ bỏ đi trong bếp. Bé dùng vỏ hộp sữa làm tường, ống hút làm ống khói, vẽ thêm cửa sổ… Sau đó bé nhận ra ngôi nhà bị nghiêng và tự chỉnh lại.
2. Giải quyết vấn đề hàng ngày bằng giải pháp sáng tạo
Tư duy thiết kế bắt đầu từ việc trẻ biết nhìn vấn đề quanh mình và chủ động tìm cách giải quyết. Hãy khuyến khích con bạn đề xuất cách giải quyết các tình huống đời thường như: để đồ chơi gọn hơn, không bị tràn sữa ra ly, hay treo balo sao cho dễ lấy => Kỹ năng hình thành: nhận diện vấn đề – tư duy phản biện – tìm giải pháp
3. Cho trẻ tham gia các buổi học mô phỏng thiết kế
Trong môi trường mô phỏng như lớp học STEAM, các bé sẽ nhập vai thành nhà thiết kế – kỹ sư – người dùng, trải nghiệm quá trình “thiết kế – thử – sửa – cải tiến” như thật.
Tại TopKid Eduall, không chỉ dừng lại ở “học để thi”, mà còn giúp trẻ “học để làm – học để sống”. Với mô hình học STEAM tích hợp tư duy thiết kế, trẻ sẽ:
- Được trải nghiệm học qua dự án, nhập vai, mô phỏng thực tế
- Học cách sáng tạo – phân tích – giải quyết vấn đề – hợp tác nhóm
- Và quan trọng nhất: được lắng nghe, tôn trọng ý tưởng và thử sai để cải thiện và phát triển sản phẩm
4. Tổ chức hoạt động “làm và cải tiến” sản phẩm
Không dừng ở “làm một lần rồi xong”, hãy khuyến khích trẻ: Làm thử → nhìn lại → rút kinh nghiệm → cải tiến tiếp
Đây chính là bản chất của Tư duy thiết kế: cải tiến liên tục. Trẻ học cách không ngại sai, không bỏ cuộc khi chưa tìm ra giải pháp tốt nhất. Giúp trẻ phát triển tinh thần học hỏi – cải tiến – kỹ năng phân tích
Ví dụ hoạt động:
- Làm mô hình xe chạy bằng dây thun → thử chạy → thấy xe không đi thẳng → chỉnh bánh → thử lại.
5. Dạy trẻ đặt mình vào vị trí người khác để nghĩ giải pháp
Bước đầu tiên của tư duy thiết kế là Empathize – thấu hiểu người khác. Trẻ cần được luyện tập khả năng cảm nhận cảm xúc và nhu cầu của người khác để thiết kế giải pháp phù hợp (Sáng tạo có nhân văn)
Hoặc thử hoạt động nhập vai:
Trẻ đóng vai “bạn nhỏ bị cận thị” thiết kế góc học tập phù hợp → từ đó học cách lắng nghe, cảm nhận, và suy nghĩ giải pháp theo nhu cầu người khác.
Kết luận: Tư duy thiết kế – Bệ phóng phát triển toàn diện cho trẻ thời hiện đại
Trong thế giới đang thay đổi không ngừng, những kỹ năng truyền thống như học thuộc lòng hay làm theo hướng dẫn không còn đủ để giúp trẻ thành công. Điều mà các nhà giáo dục và chuyên gia thế giới đang nhấn mạnh chính là: trẻ cần được dạy cách “nghĩ” chứ không chỉ “học”.
Và tư duy thiết kế chính là một công cụ tuyệt vời để làm điều đó.
Khi trẻ biết nhìn nhận vấn đề, đặt mình vào vị trí người khác, suy nghĩ đa chiều và cải tiến liên tục, trẻ không chỉ trở nên thông minh hơn, mà còn chủ động, đồng cảm và sáng tạo hơn – Đây là những phẩm chất và nền tảng của người công dân toàn cầu trong tương lai.
Phát triển tư duy thiết kế cho trẻ thông qua STEAM Robitcs
Liên hệ bằng Hotline để được tư vấn về chương trình: 84868159179 – Liên hệ qua ZaloOA: :0868.159.179
