Trong thời đại học tập suốt đời, nhiều phụ huynh đầu tư cho con học thêm từ rất sớm. Tuy nhiên, một thực trạng đáng báo động là nhiều trẻ học nhiều nhưng không biết cách tự học. Trẻ phụ thuộc hoàn toàn vào giáo viên, học thuộc máy móc và thiếu kỹ năng tìm tòi, chủ động học hỏi. Điều này khiến việc học trở thành gánh nặng thay vì hành trình khám phá.
Thực trạng – Trẻ học nhiều nhưng chưa biết cách tự học
Trong những năm đầu đời, trẻ em được tiếp cận với rất nhiều kiến thức từ trường lớp, các lớp học thêm và tài liệu học tập tại nhà. Tuy nhiên, một thực trạng đang ngày càng phổ biến là trẻ học rất nhiều nhưng lại không biết cách tự học. Thay vì chủ động tìm hiểu và khám phá, nhiều bé chỉ học theo sự hướng dẫn của người lớn, học để làm bài – không phải học để hiểu và ghi nhớ lâu dài. Việc này không chỉ khiến trẻ nhanh chóng chán học mà còn làm giảm khả năng tư duy độc lập – yếu tố quan trọng quyết định sự thành công trong tương lai.
Từ đây, một câu hỏi quan trọng được đặt ra: Làm thế nào để giúp trẻ hình thành kỹ năng tự học một cách tự nhiên, không gò ép? Hãy cùng TOPKID EDUALL tìm hiểu ngay nhé!
Kỹ năng tự học là gì?
Kỹ năng tự học là năng lực mà một người – đặc biệt là trẻ em – chủ động tiếp nhận, xử lý và vận dụng kiến thức mà không phụ thuộc hoàn toàn vào giáo viên hay người hướng dẫn. Đây là một trong những kỹ năng học tập cốt lõi của thế kỷ 21, đóng vai trò nền tảng để trẻ có thể học tập suốt đời.
Tự học không phải là học một mình, mà là học một cách có định hướng.
Ở lứa tuổi từ 4–10, nếu được rèn luyện đúng cách, trẻ hoàn toàn có thể bắt đầu phát triển kỹ năng tự học thông qua những hành động nhỏ như:
- Tự đặt câu hỏi: “Tại sao lá cây lại màu xanh?” – đó là bước đầu của tư duy tự học.
- Tìm kiếm thông tin: thay vì chỉ nghe giảng, trẻ chủ động tra cứu sách, video, hoặc hỏi người lớn để hiểu rõ hơn.
- Tổ chức và hệ thống kiến thức: bằng cách vẽ sơ đồ tư duy, sắp xếp lại bài học dưới dạng hình ảnh hoặc ví dụ gần gũi.
- Tự đánh giá: sau mỗi lần học, trẻ biết mình hiểu gì, chưa hiểu gì và cần học thêm ở đâu.
Một đứa trẻ có kỹ năng tự học sẽ biết cách:
- Đặt mục tiêu rõ ràng cho việc học (ngắn hạn và dài hạn).
- Lựa chọn tài liệu phù hợp, không bị sa vào thông tin không liên quan.
- Rèn luyện kỷ luật cá nhân, không phụ thuộc vào người nhắc nhở.
- Tư duy phản biện và phản hồi kết quả học tập, chứ không chỉ ghi nhớ máy móc.
Tại sao định nghĩa này quan trọng với phụ huynh?
Bởi vì nhiều phụ huynh lầm tưởng “tự học” là để con ngồi học một mình. Trên thực tế, tự học cần được dẫn dắt đúng cách ngay từ đầu – từ cách đặt câu hỏi, cách sắp xếp không gian học, đến cách cho trẻ quyền lựa chọn và khám phá.
Tại sao kỹ năng tự học quan trọng hơn bao giờ hết?
Trong một thế giới thay đổi nhanh hơn bao giờ hết, nơi kiến thức liên tục cập nhật và công nghệ chi phối mạnh mẽ quá trình giáo dục, kỹ năng tự học đã trở thành “chìa khóa sống còn” giúp trẻ không chỉ học tốt ở trường mà còn vững vàng suốt đời.
Tự học – bước đệm cho sự nghiệp học tập suốt đời
Thế giới ngày nay không còn tồn tại khái niệm “học xong là đủ”. Từ bậc tiểu học đến đại học, và cả khi đã trưởng thành, mỗi người đều cần liên tục học hỏi, thích nghi và phát triển kỹ năng mới. Một đứa trẻ biết cách tự học từ nhỏ sẽ dễ dàng:
- Tiếp cận tri thức mới một cách linh hoạt
- Không bị tụt lại phía sau khi môi trường học tập hoặc công việc thay đổi
- Tự tin giải quyết vấn đề, không trông chờ vào người khác
Theo báo cáo từ UNICEF năm 2023, năng lực học suốt đời và kỹ năng thích nghi là một trong những yếu tố then chốt giúp trẻ ứng phó với những biến động toàn cầu như dịch bệnh, công nghệ, khủng hoảng khí hậu.
Phù hợp với mô hình học tập 4.0
Trong kỷ nguyên giáo dục 4.0, trẻ em tiếp cận sớm với công nghệ và kho kiến thức số khổng lồ. Nếu không biết tự chọn lọc và học có mục tiêu, trẻ sẽ dễ bị “quá tải thông tin” hoặc học không hiệu quả.
Trong thời buổi hiện đại trẻ không còn là người “nghe giảng bị động” mà trở thành “người kiến tạo tri thức”. Với sự hỗ trợ của công nghệ (YouTube Kids, ứng dụng học trực tuyến, Google…), trẻ có thể:
- Tự học một bài nhạc qua video
- Tra cứu nghĩa từ vựng khi học tiếng Anh
- Tìm hiểu về hành tinh trong vũ trụ qua ảnh minh họa 3D
5 cách giúp trẻ rèn luyện kỹ năng tự học một cách tự nhiên
Kỹ năng tự học không thể hình thành trong một ngày. Nó cần được ươm mầm sớm, thông qua các thói quen nhỏ mỗi ngày, với sự đồng hành từ cha mẹ và một môi trường học tập phù hợp. Dưới đây là 5 cách thực tiễn, dễ ứng dụng tại nhà, giúp trẻ phát triển khả năng tự học mà không cảm thấy bị ép buộc:
Dạy trẻ cách đặt mục tiêu học tập ngắn hạn
Khuyến khích trẻ mỗi tuần đặt một mục tiêu cụ thể, ví dụ: “Con sẽ đọc hết 5 trang sách mỗi tối” hoặc “Học thuộc bảng chữ cái trong 2 tuần”. Cách làm này giúp trẻ tập trung vào từng bước nhỏ, tránh áp lực dồn dập, hiểu rõ mình đang học vì điều gì và đạt được cảm giác hoàn thành.
Hãy cùng trẻ viết mục tiêu ra giấy và dán vào bảng học tập. Đặt phần thưởng nhỏ khi hoàn thành (dán sticker, chọn món ăn yêu thích, thời gian chơi thêm 15 phút).
Hướng dẫn cách tìm kiếm thông tin
Thay vì trả lời trực tiếp mọi câu hỏi của trẻ, cha mẹ hãy khuyến khích con tự tìm câu trả lời. Đây là cách rèn kỹ năng tư duy, phân tích và tìm hiểu – cốt lõi của tự học.
Ví dụ:
- Khi trẻ hỏi: “Tại sao trời có mưa?”, thay vì giải thích ngay, hãy cùng con tra Google, xem video khoa học hoặc tìm trong sách ảnh.
Tạo “góc học hỏi” với sách tranh, bảng câu hỏi, thiết bị xem video. Dạy trẻ biết kiểm chứng thông tin bằng câu hỏi “nguồn này đáng tin không?”
Sử dụng sơ đồ tư duy hoặc bảng tổng hợp kiến thức
Dạy trẻ dùng sơ đồ tư duy để ghi nhớ bài học thay vì học thuộc lòng. Đây là phương pháp giúp trẻ rèn luyện khả năng phân tích – tổng hợp thông tin, đồng thời nâng cao tư duy trực quan, tăng khả năng ghi nhớ và hiểu sâu.
Tạo không gian học tập yên tĩnh, khuyến khích kỷ luật cá nhân
Không gian học nên gọn gàng, tránh thiết bị gây xao nhãng như tivi, điện thoại. Đồng thời, giúp trẻ thiết lập thời khóa biểu đơn giản, như “sau khi ăn tối là giờ học bài”. Điều này hình thành thói quen tự học đều đặn.
Áp dụng các trò chơi học tập giúp trẻ hứng thú
Học thông qua trò chơi là cách hiệu quả để phát triển tư duy và giữ sự hứng thú. Có thể sử dụng:
- Trò chơi “đố vui kiến thức” (ví dụ: Đố chữ cái, số, từ vựng)
- Ứng dụng học qua game như Monkey, Vuihoc.vn…
- Hoặc lồng ghép kiến thức vào truyện tranh, bài hát, thủ công để trẻ tự học trong lúc chơi.
Vai trò của phụ huynh và môi trường học tập
Việc giúp trẻ phát triển kỹ năng tự học không thể chỉ trông chờ vào nhà trường hay giáo viên. Phụ huynh chính là người thầy đầu tiên và quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến thói quen học tập và thái độ học của trẻ từ những năm đầu đời.
Phụ huynh – người đồng hành, không phải người giám sát
Rất nhiều bậc cha mẹ có thói quen “kèm cặp sát sao” con học bài, thậm chí làm giúp con. Điều này vô tình làm giảm khả năng tự lập và tinh thần trách nhiệm của trẻ. Thay vào đó, cha mẹ nên đóng vai trò:
- Người hướng dẫn: hỗ trợ con lên kế hoạch học, đặt mục tiêu vừa sức.
- Người khuyến khích: tạo động lực, ghi nhận nỗ lực, không chỉ tập trung vào kết quả.
- Người đồng hành: lắng nghe, cùng con khám phá kiến thức thay vì áp đặt.
Môi trường học tập – yếu tố quyết định sự duy trì thói quen tự học
Một không gian học tập phù hợp sẽ giúp trẻ dễ tập trung và hình thành nếp học bài đều đặn. Môi trường lý tưởng bao gồm:
- Vị trí cố định: có bàn ghế phù hợp với chiều cao của trẻ, ánh sáng tự nhiên tốt.
- Trang trí trực quan: bảng mục tiêu, sơ đồ tư duy, nhãn dán khích lệ (đạt sao vàng, cúp thưởng…).
- Hạn chế xao nhãng: tránh để tivi, điện thoại, đồ chơi trong giờ học.
- Khuyến khích độc lập: để trẻ có thể tự lấy sách, chuẩn bị dụng cụ và ngồi vào bàn đúng giờ học.
Gợi ý từ chuyên gia giáo dục tại TOPKID EDUALL
Tại TOPKID EDUALL, chúng tôi hiểu rằng mỗi bạn nhỏ đều có tiềm năng tự học – nếu được dẫn dắt đúng cách.
Các lớp “Phát triển kỹ năng tự học tự nhiên” của TopKid được thiết kế chuyên biệt cho trẻ từ 4–10 tuổi:
- Tích hợp trò chơi học tập, sơ đồ tư duy, hoạt động hỏi đáp, tương tác vào bài giảng. Trẻ được đặt vào tình huống học khi gặp vấn đề. Giáo viên KHÔNG cung cấp sẵn câu trả lời, mà gợi mở bằng câu hỏi. Trẻ học cách suy nghĩ, đặt câu hỏi ngược lại, và phân tích tình huống.
- Xây dựng lộ trình phát triển tư duy học chủ động từng bước, không ép buộc.
- Mỗi học viên được rèn luyện nếp tự học: chuẩn bị bài, đánh dấu bài đã hiểu, nhờ giúp đỡ khi cần.
- Trẻ được trao quyền lựa chọn cách học, được khuyến khích tự đặt mục tiêu cho buổi học của mình.
- Đây là bước đầu tiên của “quản lý việc học” – một trong những kỹ năng then chốt của học sinh thế kỷ 21.
- Mỗi buổi học đều có phần “Tự đánh giá – Tự đặt mục tiêu” để trẻ rèn luyện dần khả năng tự học có kế hoạch
Tất cả giáo viên tại TopKid đều được đào tạo chuyên sâu về tâm lý học đường, phương pháp giáo dục tích cực, và đặc biệt là kỹ năng dẫn dắt trẻ học chủ động.
Giáo viên không dạy theo “bài mẫu” mà tùy chỉnh bài học theo tốc độ và tính cách từng bé.
Thường xuyên có feedback cá nhân hóa cho phụ huynh, giúp gia đình đồng hành đúng cách với hành trình học của trẻ.
Tóm lại, với kinh nghiệm nhiều năm triển khai các chương trình phát triển năng lực học tập sớm, TOPKID EDUALL không chỉ dạy trẻ học tốt mà còn giúp trẻ:
- Yêu việc học
- Hiểu rõ vai trò của bản thân trong quá trình học
- Phát triển sự tự tin, tự lập và tự chủ trong học tập
Đây chính là nền móng vững chắc cho trẻ – và cả cuộc đời học tập phía trước – với tâm thế chủ động, không bị phụ thuộc.
Phát triển kỹ năng tự học cho trẻ thông qua STEAM Robitcs
Liên hệ bằng Hotline để được tư vấn về chương trình: 84868159179 – Liên hệ qua ZaloOA: :0868.159.179
